| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 203 |
| Eser Adı | Mahzen-i esrâr |
| Müellif Tam Künyesi | Ebû Muhammed Cemâleddîn İlyâs b. Yûsuf b. Zekî Müeyyed |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Nizâmî-i Gencevî |
| Yüzyıl (Hicri) | 6. |
| Yüzyıl (Miladi) | 12. |
| Vefat Tarihi Hicri | 611 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1214 |
| Dil | Farsça |
| Kütüphane Adı | Ragıp Paşa Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Ragıp Paşa |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 01094 |
| Varak Numarası | 1b-370a vr. |
| Hattat-Müstensih | Mir Muhsin el-Kâtib eş-Şîrâzî |
| Yazma İstinsah Tarih | 0934H |
| Yazı Türü | Talik |
| Eserin Türü | Telif |
| Eserin Baskısı | haz. Vahidzâde-Nesim Destgirdi, Tahran: Müessese-i Matbuat-ı İlmi, 1343. |
| Eserin Çevirisi: Türkçe | trc. M. Nuri Gençosman, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1946. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Müellifin Hamse-i Nizâmî adlı eseri içerisinde de zikredilen bu eser miladî 1178 yılında ve Mengücekoğulları’ndan Behram Şâh’a ithaf edilen manzum bir eserdir. Müellif eserinin telif sebebini şöyle açıklar: "Ben ki bu taze gülün şarkısını besteliyorum. Senin bağında hoş sesli bülbülüm, aşkının yolunda bir nefes üfleyeyim, köyünün başında bir çıngırak çalayım dedim, kimseden iğreti söz kabul etmedim. Ancak gönlümün söylediğini söyledim. Taze sihirler, sanat oyunları gösterdim. Yeni kalıba göre bir heykel işledim". Birçok ahlâkî, dinî nasihatlere eserinde yer veren müellif daha çok "adalet" kavramı üzerinde durmuş ve siyasetten sosyal hayatta adaletin gerekliliğine dair örnekler vermiştir. Bunun dışında eserde sıdk/doğruluk, dürüstlük, mertlik, alçak gönüllülük, erdem, iyi kalplilik, iyi hükümdarın özellikleri, dünyanın geçiciliği, hak ve hukuk vb. çeşitli ahlâkî hasletler ve geçmiş ümmetlerden ve peygamberlerden kıssalara çokça yer verilmektedir. Şeyda Öztürk eser hakkında şu bilgiye yer vermektedir: "Mahzen-i Esrâr’da tasavvufî incelikler, mesnevî tarzında işlenmiş ve asıl olarak insanın ezelî ahdine ihanet etmemesi gereği üzerinde durulmuştur". Eserde siyasetnâme türü eserlerinde bulunan bazı siyasî-idarî konular yer alsa da genel anlamda toplum ve bireyi esas alan ahlâkî özellikler açısından bir yaklaşım benimsenmiştir. Eser içerisinde çeşitli olayların anlatıldığı hikâye başlıklarını da ihtiva eden yirmi makaleden müteşekkildir. |
| Eserin Konu Başlıkları | Münâcât, naât, mirâc, naat, Fahreddin Behrâm Şah’a övgüler, bu kitabın tertibi, nazmı. 1-5. Makale: Âdem’in/insan vasıfları/insanlık sıfatı, merteb-i Âdem, olayların dönüşmesi/devrimi/dünyada meydana gelen olaylar, padişahın halkını gözetmesi, adalet, yaşlılığın vasıfları. 6-10. Makale: Varlık âleminden ders almak, insan türünün diğer canlılardan üstünlüğü, yaratılış, adaleti muhafaza etme, dünya lezzetlerini terketme, ahir zaman. 11-15. Makale: Dünyanın vefasızlığı, dünyadan ayrılma, dünyanın kınanması, gaflet, haset ve hasetçinin kınanması. 16-20. Makale: İlerleme, tecrid ve halvet, ikiyüzlüler, âhiret karşılama, zamanın insanlarının/ebnâ-i zaman yüzsüzlükleri/vefa ve himmeti Hâtime-ihtisar-ı kitab/sonuç-özet. |
| Eserin Telif Tarihi | 0574H |
| Notlar | Detaylı bilgi için bk. Kadriye Yılmaz, “Bir Nazire Örneği Olarak Taşlıcalı Yahyâ’nın Gülşen-i Envâr’ı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi sy. 21, (2015/1) s. 112. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Tasavvufî Ahlâk |
