| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 321 |
| Eser Adı | Tenbîhü'l-muğterrîn |
| Eserin Anılan Diğer İsimleri | Tenbîhü'l-muğterrîn evâhiri’l-karni’l-âşir alâ mâ hâlefû fîhi selefehümü’t-tâhir |
| Müellif Tam Künyesi | Ebü’l-Mevâhib Abdülvehhâb b. Ahmed b. Ali Şa‘rânî el-Mısrî |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | İmam Şa‘rânî |
| Yüzyıl (Hicri) | 10. |
| Yüzyıl (Miladi) | 16. |
| Vefat Tarihi Hicri | 973 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1565 |
| Dil | Arapça |
| Kütüphane Adı | Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Reisülküttâb |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 00453 |
| Varak Numarası | 1b-143b vr. |
| Hattat-Müstensih | Abdulvahhab b. el-Hâc Ramazân |
| Yazma İstinsah Tarih | 1071H |
| Yazı Türü | Nesih |
| Eserin Türü | Telif |
| Eserin Baskısı | Kahire: el-Matbaatü'l-Meymeniyye, 1990. |
| Eserin Çevirisi: Türkçe | Selef-i Salihinin, Evliyaullahın Yüce Ahlakı Hikmetli Sözleri: Tenbihü’l-Muğterrîn Tercümesi, trc. Sıtkı Gülle, İstanbul: Bedir Yayınevi, 2009. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | İslam âlimlerinin ahlâkî hasletlerini serdetme maksadını haiz "menakıbü’l-ülemâ/menâkıbnâme" mahiyetinde bir eserdir. Müellif eserin telif sebebini şöyle dile getirir: "Beni bu eseri telif etmeye iten en büyük etmenlerden biri şudur: (Hicrî) X. yüzyılın ikinci yarısında Mevlânâ Sultan Süleyman b. Osman (Kanunî Sultan Süleyman)’ın bir miktar malı işçiler ve başkaları tarafından çalınmıştı. Hırsızların meydana çıkması ve çalınan malın bulunması için hükümdarın idarî memurları tarafından gerektiği gibi ve çok ciddi bir şekilde araştırma yapıldığını müşahade ettim. Tabii onlar bunu hükümdarlarına yardım olarak yapıyorlardı. Onların hükümdarlarına yaptıkları gibi Sultanlar Sultanı Allah Resulüne yardım olmak üzere İslam ahlâkına ait bilgi esaslarından kaybolanların meydana çıkması için şeriat âlimleri tarafından bir araştırma ve soruşturma yapıldığını görmedim. Hal böyle olunca içimde İslâm dinî hakkında büyük bir iman gayretinin canlandığını hissetim ve bu kitabı vucuda getirdim. Ve bu suretle zahir ve batın ulemasının elinde İslâm ahlâkı'na ait bilgi esaslarından kaybolmuş olanları güzelce meydana çıkardaım…" Eserin bu adla (Tenbîhü’l-Muğterrin) isimlendirilme maksadı ise şöyledir: "Bu kitabımızı "Tenbîhü’l-Muğterrin" yani onuncu asrın sonlarında hayırlı ve tertermiz seleflerine muhalif bir yol tutarak gurura kapılmışlara ciddi bir uyarım diye isimlendirdim". Dört babtan oluşan fakat bablarda bir başlıklandırmaya gidilmeyen bu eser hakkında detaylı bir içeriği sıralamak yerine ahlâkî hasletlerin genel konu başlıklarına dair bilgi verilmekle yetinilmiştir. |
| Eserin Konu Başlıkları | Ulemânın; 1-5. Ölçüleri (kitap ve sünnet); tefvîzü’l-umûr; ihlaslı davranma; devlet kapılarından uzak durma (makamdan sakınma); sabır (haksızlıklara karşı). 6-10. Az gülme, dünya nimetine sevinmeme; Allah korkusu: gazabından korku, kıyamet günün şiddetinden Allah korkusu, ilahi azaptan Allah korkusu, ilâhî azaptan korkarak ölümü temenni, bidayette ve nihayette Allah korkusu; hastalıkta Allah’a teveccüh; zikrü’l-mevt (daima ölümü hatırlama). 11-15. Müslümanlara büyük hürmet gösterme; hanımlardan gelen ezâlara karşı sabır gösterme; riyaset peşinde koşmama; herkese nazik davranma; ağır başlı ve yumuşak huylu olma. 16-20. İlimiyle amil olma; din kardeşinin ayıplarını örtme ve iyiliklerini görme; riyazet yapma; hocalarına karşı edepli olma; insaf sahibi olma. 21-25. Dostlarla münasebeti kesmeme; başkalarından hediye beklememe; munafıklık sıfatından şiddetle kaçınma; ahiret işlerini dünya işlerinden önde tutma; kabirleri çokca ziyeret etme. 26-30. Yufka yürekli olma; müslümanlara karşı çok şefkatli olma; ince görüşlü olma; elde olana kanaat etme; sevmede çok samimi olma. 31-35. Dünyaya önem vermeme; az yeme, sık sık helâya gitmekten utanma; helâlde israf etmeme; rızık endişesi taşımama; amelleri gözde çokça büyütmeme. 36-40. İçinde bulunduğu çağın insanları tarafından inkar edilecek kerametleri gizleme; dostlarının ahvalini sorma; şeytanın tuzaklarına karşı çok uyanık olma; din kardeşine karşı büyüklenmekten sakınma; insanları sahip oldukların iman ve nifak itibariyle onların menzillerine göre değerlendirme. 41-45. Ziyaret edilen hasta için hemen şifa dilememe; ziyareti bırakan kardeşlerini onları ziyaretin sevabından mahrum kalmamaları için uyarma; alışveriş hususunda dini hükümleri bilmeden alışverişe çıkmama; hatalı olanlara karşı yumuşak davranma; amel-i sâlihi bırakacak kadar Allahın affına güvenip aldanmama. 46-50. Bela ve musibetlere karşı çokça sabır gösterme; bir yakınını kaybettiğinde emr-i ilâhîye teslim olma; şükrü tam eda etmiş gibi bir duyguya kapılmama; müttakîlik iddiası olmaksızın takvada çok dikkatli olma; aybı örtme. 51-55. Az konuşma ve vakar sahibi olma; hikmetli konuşma ve çokça susma; müslümana hased beslememe; açlığa katlanıp tok olmaktan kaçınma; meclislerde gıybetten kaçınma. 56-60. Sırları ketmetme, örtüp kimseye ulaştırmama; kişinin kendi ayıplarıyla uğraşması; fütüvvet ve mürüvvette çok kuvvetli olma; kötü tabiatlı kimselere iyi davranma; Allah yolunda bir kimseyi kardeş edinirken aceleci davranmama. 61-65. Misafire ikram etme, hizmetine koşuşturma; devlet makamlarının ve onlarla alışveriş yapan düzenbaz tacirlerin şüpheli yemeklerini yememe; ihtiyaç fazlası olanı sadaka olarak dağıtma; dilenciyi azarlamama; (kardeşlik hukukunu) yerine getirebileceklerle kardeşlik edinme. 66-70. İnsanlara düşmanlık etmeme; uzak kaldıkları zaman birinin diğerine yazıyla nasihatte bulunması; insanlardan uzak yaşama ve gerek görmedikçe insan içine çıkmama, şer‘i maslahat için halk arasına karışma; Hz. Peygamberin teşvik ettiği hiçbir fazileti hafife almama ve fazilet sahibi olunsa bile kendi fazilet sahibi olanlardan saymama; günahtan müstağni görünmeme dolayısıyla çokça tevbe ve istiğfar. 71-75. Altın gümüş paraları fakileri doyurmak için harcama; devamlı ibadet; şehveti terkte ve ibadete devamda nefisle mücadele; hakdan haya etme; yoksulları sevme ve onlara tevazu gösterme. 76-80. Helâlinden kazanma; malı tutmak için değil infak için sevme; fakirliğe sevinip zenginlik kendini gösterince üzülme; hakka olan kusurlardan dolayı çok üzüntü duyma; kendilerinden hoşlanmayanı haksız bulmama. 81-83. İnsanlar övsün diye kendilerini çekici süslü sözler kullanmaya zorlamama; keşif ve ilham vesilesiyle ilerde bir kusura muttali olunacağı bilindiğinde hemen Allah’a sığınıp mağfiret dileme; kendilerine düşmanlık edenlerin iyiliklerini düşmanlık sebebiyle görmemezlik etmeme. |
| Notlar | Detaylı bilgi için bk. Şa‘rânî, Tenbîhü’l-muğterrin, Kahire: el-Matbaatü’l-Meymeniyye, 1990, trc. Ömer Temizel, İstanbul: Sönmez Neşriyat A.Ş. Yayınları, s. 7. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Tasavvufî Ahlâk |
