| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 466 |
| Eser Adı | Tercüme-i kimya-i saâdet |
| Müellif Tam Künyesi | Abdülbâki b. Muhammed La‘lizâde |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | La‘lizâde |
| Yüzyıl (Hicri) | 12. |
| Yüzyıl (Miladi) | 18. |
| Vefat Tarihi Hicri | 1159 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1746 |
| Dil | Türkçe |
| Kütüphane Adı | Atıf Efendi Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Atıf Efendi |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 01389 |
| Varak Numarası | 1b-154b vr. |
| Hattat-Müstensih | Ebû Bekir b. Ahmed el-Münteşvî |
| Yazma Kayıt Yeri | Kostantiniyye |
| Yazma İstinsah Tarih | 1092H |
| Yazı Türü | Nesih |
| Eserin Türü | Tercüme |
| Eserin Baskısı | İstanbul: Rıza Efendi Matbaası, 1304. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Eser Ebû Hâmid el-Gazzâlî'nin (ö. 505/1111) Kimya-yı saâdet adlı Farsça eserinin "unvan" adlı başlıklarından "seçilerek" oluşturulan Türkçe tercümesir. Asıl metinde "unvan" başlıklı bu bölümler bu eserde fasıl olarak verilmiştir. Zikredilen ilk "dört unvan/fasl"ın, sonrasında gelen ve "beşinci fasıl" olarak verilen "Mubabbetullah" başlıklı bölüm asıl metinde yer almamaktadır. Bu açıdan bakılınca eser için tercüme yanında bir "yeniden derleme çalışması" demek mümkündür. Eserde ana çerçevede ibadet, dinî-tasavvufî ahlâk, edep kuralları ve birtakım tasavvufî öğretileri içine alan ahlâk konuları işlenmiştir. Eser "dinî-tasavvufî ahlâk" türü eserlerin muhtevasına sahip olması münasebetiyle, "tasavvufî ahlâk" eserlerine dahil edilebilir bir eserdir. |
| Eserin Konu Başlıkları | 1. Fasl: Nefsin bilgisi/kendini tanıma: Kalbin bilgisi ve onun neferi/asker, kalbin halleri/acaib, Allah’ı tanımada/marifetullah insan/âdem oğlu için mutluluk ve lezzet, bedenin bileşiminin bilgisi ve cerrahî ilmi içinde hakkında konuşulan uzuvların menfaatleri, nefsin kendi makam ve mertebelerini bilmesi ve bilmemesi… vb. 2. Fasl: Marifetullah/Allah’ı tanıma: O’nu tanımanın anahtarı nefsini tanımaktır, insanın mutluluğunun delili Allah’a kulluk, ruhun sırları ve onların açıklanıp açıklanmayacağı, arş, kürsü ve semânın meleklerle ilişkisi, kabir azabı, yolunu şaşıranlara öğütler …vb. 3. Fasl: Dünyayı bilmek: Dünya-ahiret ilişkisi, bedenin dünyadaki ihtiyaçları, dünyanın hakikati, hakların yönetimi, dünya bir misafirhanedir, dünya ve âhiret lezzetleri … vb. 4. Fasl: Âhiret’i bilmek: Âhiretin hakikati, ölüm ve hayat, ölümün hakikati, insan ruhu, bedenin kusurlu olması kişinin şahsını-mahiyetini kusurlu kılmaz, helâk olmak, hayvânî ruh ve insanın mizacı, insânî ruh, insânî ruhun ölümden sonraki durumu/haşr, kabir azabı, ahlâk-ı zemime, kabir azabı ve dünyayla ilişkisi, cismanî ve ruhânî azab … vb. 5. Fasl: Allah’ı sevmek: İnsanın Allah’ı sevmesinin gerekliliği, güzel ahlâk ve Allah’ın ahlâkıyla ahlâklanma, ihsân-muhabbet ilişkisi, "Allah’ı sevmek bir gizli sırdır", Allah’ı sevmenin gereklilikleri… vb. |
| Notlar | Eserin Müellife nispeti kesin olmamakla birlikte Süleymaniye Kütüphanesi’nin Âtıf Efendi (nr. 01389), Hacı Mahmud Efendi (nr. 01711) ve İzmirli İsmail Hakkı (nr. 01384) bölümlerindeki nüshalar, kütüphane kayıtlarında müellife nispet edilmiştir. Sadık Turan ise eserin nispeti hakkında şu ifadelere yer vermektedir: “İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin nr. 432’de kayıtlı nüshanın 1a yaprağında farklı bir kalemle “tercüme La‘lîzâde Abdülbâki” yazıldığı için kütüphane kaydında mütercim olarak bu isim kaydedilmiştir; bu kaydın hangi bilgi kaynak alınarak yazıldığı anlaşılmamış olmakla birlikte; Bursalı Mehmed Tâhir’in La‘lîzâde Abdülbâki’nin KS’yi(:Kimyâ-yı Saâdet) tercüme ettiğini kaydetmesi buna sebep olmuş olabilir; bk. Osmanlı Müellifleri, I, 159” Sadık Yazar, “Gazzâlî’nin XIII-XIX. Yüzyıllar Arasında Batı Türkçesinde Tercüme Edilen Eserleri”, Divan, XVI/31, 2011/2, 67-166, s. 94-98; Âtıf Efendi nüshası ile matbu nüshada Kimyâ-yı Saâdet Tercümesi adlı eserlerin metinleri tamamen aynıdır. Ancak yazma nüshanın vikāye kısmında eser Vankulu’ya nispet edilmiştir. Süleymaniye Ktp., İzmirli İsmâil Hakkı, nr. 01384-04’te kayıtlı matbu nüshanın 150. sayfasında eserin sonuna düşülen kayıtta eserin Kimyâ-yı Saâdet’in “birinci rükn”ün tercümesi olduğu belirtilmektedir. Ancak bu ifade hatalıdır. Çünkü eserin metni detaylıca incelendiğinde eserin ilk bölümünü oluşturan ve “unvân-ı müslümânî” adlı bölümün altında yer alan “beş unvan”ın tercümesi olduğu anlaşılmaktadır. bk. s. 1. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Tasavvufî Ahlâk |
