Tercüme-Şerh

Risâle-i keşfîyye

Yazar : Yozgatlı Mustafa Efendi

Detaylar

Katalog Türü Ahlak
Eser Numarası 501
Eser Adı Risâle-i keşfîyye
Eserin Anılan Diğer İsimleri Keşfiyye; Ahlâk-ı adudiyye tercümesi
Müellif Tam Künyesi Yozgatlı Hacı Mustafa Efendi
Müellif Bilinen Kısa Adı Yozgatlı Mustafa Efendi
Yüzyıl (Hicri) 13.
Yüzyıl (Miladi) 19.
Vefat Tarihi Hicri 1308
Vefat Tarihi Miladi 1890
Dil Türkçe
Eserin Türü Tercüme-Şerh
Eserin Baskısı [y.y: y.y.], 1296. 61 s.
Eserin Çevirisi: Türkçe Keşifler Risalesi, haz. İrfan Göktaş, İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları, 2016.
Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri Eser Adudüddin el-Îcî'nin Risâle fî ilmi'l-ahlâk, Muhtasarü'l-ahlâk, el-Muhtasar fî ilmi'l-Ahlâk adlarıyla anılan felsefî ahlâk eserinin Türkçe serbest tercümesi ve kısa şerhidir. Müellif eseri dönemin Osmanlı padişahı Sultan Abdülaziz Han ve vezirlerinden Fuad Paşa’ya ithaf etmiştir. Girişte Îcî'nin risâlesinin Arapça olduğunu ve bu dile aşina olmayanlar için faydalı olamayacağından dolayı Türkçe’ye tercüme ettiğini belirtmektedir. Eserin birinci makalesi hakkında müellif dikkate değer şöyle bir ifade kullanmaktadır: "… risâle-i mezkûrenin makāle-i ûlâsı bizim kudretimiz vücudunda müessir olmayıp Allah Teâlânın kudret-i ilahiyyesiyle hasıl olan ilm-i nazarî beyanındadır". Müellifin bu ifadesinin anlamı nazarî bilginin Allah’ın kudreti ile meydana geldiğini açıkça ifade etmesidir.
Eserin Konu Başlıkları [Mukaddime] [I. Makale: Nazarî ahlâk] 1. Keyfiyyât-ı nefsâniyyenin ve ef‘âl-i nefsâniyenin ve ef‘âl-i tabîiyenin beyanındadır. 2. Melekât-ı fâzıla ve rediyye’nin tafsîlâtı beyânındadır. 3. Kuvve-i akliyye ve gadâbiyye ve şehevîyyenin beyanındadır. 4. Kuvvâ-i selâsenin ifrât ve tefrit ve vasat aksamları beyanındadır. 5. Fezâil ve hayrât ve kemâlât beyanındadır. 6. Fezâilden hikmet ve şecâatin aksamları beyanındadır. 7. Sehâvetin aksâmları beyanındadır. 8. Sehâvetin iki nevi’leri beyanındadır. 9. Adâlet ondört kısma munkasim olması beyanındadır. II. Makale: Ameliyyât beyanındadır ve hıfz-ı fezâil tarîkleri beyanındadır: 1. Ahlâk-ı hamîde ve ahlâk-ı rezîle beyanındadır. 2. Emrâz-ı ma‘neviyye beyanındadır. 3. Cehl-i basit ve cehl-i mürekkeb beyanındadır. 4. Kuvve-i dâfiadan hasıl olan emrâz beyanındadır. 5. Şer esbâbları ondur. 6. Esbâb-ı gadâb ve esbâb-ı aşk-ı muhabbet beyanındadır. 7. Cübn ve cebânet emrâz-i cüz’iyyeleri beyanındadır. 8. Kuvve-i şehevîyye aksamları beyanındadır. 9. Emrâz-ı seb‘a beyanındadır. 10. Tama‘, kizb, hıkd ve nifak beyanındadır. III. Makale: siyâset-i menzil/ev yönetimi: 1. Kesb-i mâla medâr olan şeyler beyanındadır. 2. Adalet ve mürüvvet ve şecaat beyanındadır. 3. Envâlin sarfolunacak yerleri beyanındadır. 4. Zevc ile zevce ahvâlleri beyanındadır. 5. Zevc ile zevceye münasib sıfatlar beyanındadır. 6. Fakat/sadece zevc sıfatları üçtür. 7. Zevc üzerine umûr-i hamse vaciptir. 8. Hizme ve civâr ahvalleri. 9. Evlâd ahvalleri. 10. Baba ve anaya lazım olanlar. [IV. Makale]: Tedbîr-i medâyin beyanındadır. 1. Medeniyyet tafsîlâtı beyanındadır. 2. Padişah üzerine vâcip olanlar. 3. Reâyânın sultana riâyetleri. 4. Bahs-i vüzeradır. 5. Sultanın tebasına olan muâmelâtı.
Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) Felsefî Ahlâk