| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | 906'da (1501) kaleme alınan tasavvufî ve ahlâkî muhtevalı bu eserde insanların kendi nefsinde, çevresinde ve uğraşlarında gözetmesi gereken birtakım ahlâkî hususlar ele alınır. Bu anlamda çeşitli meslek erbabı, bunların ahlâkî ve meslekî özellikleri ile kötü vasıflarının düzeltilmesi, herhangi bir bireyin kötü ve iyi ahlâkî vasıfları eserde işlenir. Müellif eserinin girişinde yaşadığı sürede edindiği ilmî, siyasî ve sosyal alandaki birikimlerini zikreder ve eseri bu birikimlerini toplum içindeki bu kesimlere aktarmak amacıyla kaleme alır. Bir mukaddime, üç kısım ve bir hâtimeden müteşekkil bu eserde müellif her fasılda konuyla alâkalı "beyit"e ve eser içerisinde de "kıt‘a", "rubâî", "mesnevî" başlıklı edebî türlere yer vermektedir. |
| Eserin Konu Başlıkları | Mukaddime Birinci Kısım: Yaratılmışların halleri, fiilleri ve sözlerinin keyfiyyeti. 1-5. Fasl: Adaletli hükümdar, (ehil olmayan nâib/vekiller), zalim, cahil ve padişah, vezirler. 6-10. Fasl: (Ehil olmayan)/nâ-kābil sadırlar(sadrâzamlar), şeyhü'l-islâm. 11-15.Fasl: Hakimler, müftü ve fetvaları, müderrisler, doktorlar. 16-20. Fasl: Şairler, yazarlar, öğretmenler, imamlar, kârî'ler(kurrâ)/müezzinler 21-25. Fasl: Hafızlar, müzisyen ve şarkıcılar, kıssahanlar/kıssa okuyucuları, vâizler ve nasihat ehli, astronomi ile uğraşanlar(ehl-i nücûm). 26-30. Fasl: Ticaret ehli, çiftçiler, esnaflar, bekçiler/korumalar. 31-35. Fasl: Yetimler, garîbler, bakıma muhtaç insanlar, yüzsüz dilenciler, kuşçu ve avcılar. 36-40. Fasl: Hanımlar, şeyhler, harâbât ehli, dervişler. İkinci Kısım: Güzel fiiller ve çirkin, kötü huylar. 1-2. Bab: Tevbe, zühd. 3-4. Bab: Tevekkül, kanaat. 5-6. Bab: Sabır, tevâzu. 7-8. Bab: Zikir, teveccüh. 9-10. Bab: Rızâ, aşk. Üçüncü Kısım: Faydalı çeşitli konular (ahlâkî nasihatler)/güzel fiilerin sonuçları ve kötü huylar: Bu bölümde “tenbîh” şeklinde yazılan küçük başlıklar altında işlenen ahlâkî konular şunlardır: 1-5. Ucub, sehâvet, cömertlik ve fütüvvet (ehlinin) yolu, mürvvet, vefâ. 6-10. Hilm, Allah dostları, dert ehli, mecâzî aşk, fasık âlim. 11-15. Hükümdarlar ve ahlâkları, hikmet, unutkanlık ve hata, şaka, cimri. 16-20. Gençlik günleri(dönemleri), yaşlılık, faydalı yolculuk, nimetlere şükür, güzel konuşma. 21-26. Kâmil mürşit, yolculuk ve fayfaları, içkinin zararları, çok konuşma, bencillik, beden ve ruh sağlığı vb. Hâtime. |
| Notlar | Deaylı bilgi için bk. Mustafa Çağrıcı, “Mahbûbü’l-kulûb” DİA, XXVII, 328-329; Eserin Süleymaniye Ktp., Lala İsmâil Paşa, nr. 00252’deki nüshasının istinsahına Mekke’de başlanmış Mısır’da tamamlanmıştır; Mesul Müharrir M. Mirzaahmedova, Ali Şir Nevai: Mahbûbü’l-Kulub, Münşeât Vakfiyye, Taşkent: Özbekistan SSR Fenler Akademiyası, 1998. |
