| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 265 |
| Eser Adı | el-Ahlâku'l-adudiyye |
| Eserin Anılan Diğer İsimleri | Muhtasar fi’l-ahlâk; Muhtasar fî ilmi’l-ahlâk; Muhtasarü’l-ahlâk; Risâle fî ilmi’l-ahlâk; er-Risâletü'-şâhiyye fî ilmi'l-ahlâk |
| Müellif Tam Künyesi | Ebü'l-Fazl Adudüddin Abdurrahman b. Ahmed el-Îcî |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Adudüddin el-Îcî |
| Yüzyıl (Hicri) | 8. |
| Yüzyıl (Miladi) | 14. |
| Vefat Tarihi Hicri | 756 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1355 |
| Dil | Arapça |
| Kütüphane Adı | Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Ayasofya |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 02375-002 |
| Varak Numarası | 170b-171b vr. |
| Hattat-Müstensih | Muhammed b. Ahmed el-İsfahânî |
| Yazma İstinsah Tarih | 0757H |
| Yazı Türü | Nesih |
| Eserin Türü | Telif |
| Eserin Baskısı | Mustakim Arıcı, "Adududdîn el-Îcî’nin Ahlâk Risalesi: Arapça Metni ve Tercümesi", Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları Dergisi, sy. 15, (2009) s. 135-172. |
| Eserin Çevirisi: Türkçe | Mustakim Arıcı, "Adududdîn el-Îcî’nin Ahlâk Risalesi: Arapça Metni ve Tercümesi", Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları Dergisi, sy. 15,(2009) s. 135-172. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Müellif eserinde kendinden önceki felsefî ahlâk geleneği birikimini sistematik halde ve muhtasar olarak kısa bir "risâle" şeklinde eserinde işlemiştir. Eser Muhtasar fi’l-ahlâk, Muhtasar fî ilmi’l-ahlâk, Muhtasarü’l-ahlâk, Risâle fî ilmi’l-ahlâk, er-Risâletü'-şâhiyye fî ilmi'l-ahlâk adlarıyla da anılmaktadır. Eser dört bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler kısaca şöyledir: Nazarî ahlâk konularına ayrılan birinci bölümde, ahlâkın tanımının verilmesinin ardından sırasıyla, huyların değişmesinin mümkün olduğu, insanî nefsin üç gücünün fazilet ve rezîletleri, üç temel erdem ile bunların bir araya gelmesiyle oluşan adaletin alt erdemleri üzerinde durulur. Hikmet erdeminin altında yedi, yiğitlik erdeminin altında on bir, iffet erdeminin altında on bir ve adalet erdeminin altında da on dört tali erdeme yer verilmiştir. İkinci bölüm faziletlerin kazanılması ve korunması hakkındadır. Burada kişinin sahip olduğu bir erdemi nasıl koruyabileceği, ahlâkî hastalıklarla karşılaşan kişinin bundan kurtulmak için ne yapması gerektiği anlatılır. Bu bölümde sırayla insanî nefsin güçlerinin her birine bulaşan hastalıklar ayrı ayrı açıklandıktan sonra düşünce, öfke ve arzu gücünün ortak hastalıkları tanımlanmakta ve bunların nasıl tedavi edilebileceği irdelenmektedir. Ev yönetiminin işlendiği üçüncü bölüm, malın durumu, eşlerin birbirleriyle ilişkileri, ev sahibinin hizmetçilere karşı nelere dikkat etmesi gerektiği ve çocuklarla ilgili tasarrufların ele alındığı dört maddede tahlil edilir. Îcî burada malın nasıl kazanılıp nasıl harcanması gerektiği ve malı korurken dikkat edilecek hususları anlatır. Eş seçiminde dikkat edilmesi gereken özellikler ile kaçınılması gereken vasıfları aktarır. Aile ahlâkı da diyebileceğimiz bu bölümde erkeğin hanımına karşı sorumlulukları ve kadının kocasına karşı görevlerinden bahsedilir. Ebeveynin çocuğuna karşı vazifeleri ve çocuğun da anne-babasına ve öğretmenine karşı görevlerinin anlatılmasıyla bu bölüm sona ermektedir. Eserin son bölümü siyaset ahlâkı diyebileceğimiz "tedbîrü'l-müdün" başlığını taşımaktadır. Îcî yardımlaşmanın insanların bir toplum halinde yaşamalarını zorunlu kıldığını ifade ederek söze başlar. Geleneğe uyarak bir arada yaşama ihtiyacının en hayırlısının sevgi olduğunu belirtir. Îcî devleti oluşturan unsurları ise üçe ayırarak mütalaa eder: Yöneten konumdaki devlet başkanı, mutlak olarak yönetilen konumdaki halk ve yönetme ile yönetilme durumu eşit olanlar yani hem yöneten hem de yönetilenler. Îcî devlet başkanında aranması gereken şartları yedi madde ile sıraladıktan sonra başkanın görevlerini de üç maddede anlatır. Halkın başkana karşı görevleri ve başkanın tebaaya karşı nasıl davranması gerektiği ile ilgili tavsiyelerle risâle sona ermektedir. |
| Eserin Konu Başlıkları | Birinci Bölüm: Teorik Ahlâk. [İnsânî nefsin güçleri] 1. Düşünme gücü. 2. Öfke gücü. 3. Arzu gücü. [Erdemler] [Tali Erdemler] a. Hikmet: 1. Zihin duruluğu mükemmel kavrama, zeka, iyi düşünme, kolay öğrenme, ezberleme, hatırlama. b. Yiğitlik: 1-11. Olgun nefs, yüksek gayret, sabır, olayları cesaretle karşılama, yumuşak huyluluk, tevazu, yüreklilik, dayanıklılık, onur duygusu, yumuşak kalplilik. c. İffet: 1-11. Haya, sabır, arzuları dizginlemek, dürüstlük, kanaat, ağırbaşlılık, nezaket, güzel yaşayış, Allah korkusu, düzenlilik, cömertlik. d. Adalet: 1-14. Saf dostluk, kaynaşma, hakka bağlılık, sevecenlik, iyiliğin karşılığını verme, ortak işlerde dürüstlük, hakları güzellikle ödeme, akrabayı gözetme, merhametli olmak, arabuluculuk, tevekkül, teslîm, hoşnutluk, kulluk. İkinci Bölüm: Faziletlerin kazanılması ve korunması: [Ahlâkî hastalıklardan kurtulma yolları] Sıkça karşılaşılan tikel ahlâkî hastalıklar ve bunların tedavi yolları: a. Düşünce gücünün hastalıkları. 1. Şaşkınlık. 2. Basit cahillik. 3. Bileşik cahillik. b. Öfke gücünün hastalıkları: 1. Öfkelenme. 2. Korkaklık. 3. Ürperme. c. Arzu gücünün hastalıkları: 1. Açgözlülük. 2. Tembellik. 3. Üzüntü. d. Düşünce, öfke ve arzu gücünün tali hastalıkları: 1-3. Kıskançlık, özenme, tamah. 4-7. Kin, yalancılık, kendini methetme, ikiyüzlülük. Üçüncü Bölüm: Ev yönetimi a. Mal: 1. Kazanılması bakımından mal. 2. Malın korunması. 3. Malın harcanması: a) Allah yolunda olan harcamalar, b) Mürüvvet için yapılan harcamalar, c) Zorunlu harcamalar, d) İhtiyaçlar için yapılan harcamalar. b) Eşler: 1. Erkeğin hanımına karşı sorumlulukları. 2. Kadının kocasına karşı sorumlulukları. c. Hizmetçiler. d. Çocuklar: 1. Anne-babanın çocuklarına karşı görevleri. 2. Çocuğun anne-babasına karşı görevleri. Dördüncü Bölüm: Devlet yönetiminin temel ilkeleri. Devletin Üyeleri: a. Devlet başkanı. 1. Devlet başkanında aranan şartlar. 2. Devlet başkanının sorumlulukları. b. Yönetilenler: Yönetilenlerin yönetime karşı görevleri. c. Yönetme açısından durumu eşit olanlar: 1. Gerçek dost olmayanlar. 2. Gerçek dostlar. 3. Düşmanlar. [Başkana tavsiye edilen] bilgiler. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Felsefî Ahlâk |
