| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 270 |
| Eser Adı | Ahlâku'l-eşrâf |
| Müellif Tam Künyesi | Nizâmeddin Ubeydullah Zâkânî el-Kazvînî |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Ubeyd-i Zâkânî |
| Yüzyıl (Hicri) | 8. |
| Yüzyıl (Miladi) | 14. |
| Vefat Tarihi Hicri | 772 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1370 |
| Dil | Farsça |
| Kütüphane Adı | Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Reisülküttab |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 00992-001 |
| Varak Numarası | 1b-14a vr. |
| Yazı Türü | Talik |
| Eserin Türü | Telif |
| Eserin Baskısı | haz. Ali Asgar Halebi, Tahran: İntişarat-ı Esatir, 1374. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Müellif 740'da (1339) telif ettiği bu eserini, içinde bulunduğu dönemin ileri gelenlerinin ahlâk anlayışına karşı bir tavır olarak kaleme almıştır. Bu dönemde birtakım yöneticilerin dinî esaslara aykırı ahlâk anlayışına sahip olduklarını belirterek onları kınamaktadır. Ahlâkî temellendirme, felsefî zeminde kesin olarak kabul edilmese de felsefî hüviyete sahip diyebileceğimiz bu eserin, öncelikle mukaddimesinde müellif, felsefî literatürde gördüğümüz tarzda, ahlâkî anlamda insanın durumu ve bu konuda filozofların insan nefsinin ruhani bir cevher olduğunu ve tür olarak insan nefsinin yetkin olabilme istidadı (müstaiddi terakki ve kemâl) taşıdığını savunduğunu söyler. Ve nefsin aklî yönü üzerinde dikkat çekerek filozofların "dört büyük erdem" söylemini okuduğunu ve bunların "dünya ve âhiret saâdeti"ni sağlayacak sebepler olduğunu söyler. Müellif eserinde genel olarak, gerçek ahlâk sahiplerinin kimler olduğunu ve onların hangi vasıfları taşıdığını işlemiştir. Eserde felsefî-memzûç ahlâk literatürü muhtevası hakimdir. Her bir erdemin bablarla tasnif edildiği eserinde müellif dört büyük erdemin yanında "sehâvet, hilim, haya, vefa, sıdk, rahmet/merhamet, şefkat" gibi ahlâkî erdemleri de dahil ederek eserini yedi babta tamamlar. Öncelikle her bir erdem kendi içinde biri -müellifin "bunların yolundan gitme..!" şeklinde bir tenbihte bulunduğu- "mezheb-i muhtâr", diğeri ise "mezheb-i mensûh" şeklinde iki farklı başlıkta incelenmiş ve bu başlıklarda bu erdeme dair özellikle filozofların söylemlerine ve erdemlerin tanımlarına yer verilmiştir. Ayrıca erdemler hakkında Kur’an ve Sünnet'ten -açıklamalar ve delillendirmeler şeklinde- âyet ve hadislere yer verilmiştir. Müellifin "mezheb-i mensûh" ile kastettiği şey önceki seçkin kimselerin ahlâka dair görüşleridir. "Mezheb-i muhtâr" ile kastedilen ise içinde bulunduğu dönemin tercih edip benimsediği ahlâk anlayışıdır. Müellif bu iki zümreden "mensûh" olanının "muhtâr" olana üstünlüğünü belirtmiş ve "mezheb-i muhtâr"ın yanlış anlayışa sahip olduğuna vurgu yapmıştır. |
| Eserin Konu Başlıkları | 1. Bab: Hikmet. 2. Bab: Şecaat. 3. Bab: İffet. 4. Bab: Adalet. 5. Bab: Şecaat. 6. Bab: Hilim. 7. Bab: Haya, vefa, sıdk, rahmet, şefkat. Yukarıdaki her bir babda "mezheb-i mensûh, mezheb-i muhtâr" ibareli başlıklar altında söz konusu erdemler hakkında görüşler verilmektedir. |
| Eserin Telif Tarihi | 740H |
| Notlar | Detaylı bilgi için bk. M. Nazif Şahinoğlu, “Ahlâku’l-eşrâf”, DİA, II, 1989, 18-19. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Felsefî,Memzûc |
