Tercüme

Terceme-i câmiu'l-hikâyât ve levâmiu'r-rivâyât

Yazar : Celâlzâde Sâlih Çelebi

Detaylar

Katalog Türü	Ahlak
Eser Numarası	319
Eser Adı	Terceme-i câmiu'l-hikâyât ve levâmiu'r-rivâyât
Müellif Tam Künyesi	Salih b. Celâl et-Tosyevî el-Kādî
Müellif Bilinen Kısa Adı	Celâlzâde Sâlih Çelebi
Yüzyıl (Hicri)	10.
Yüzyıl (Miladi)	16.
Vefat Tarihi Hicri	973
Vefat Tarihi Miladi	1565
Dil	Türkçe
Kütüphane Adı	Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi
Koleksiyon Adı	Antalya Tekelioğlu
Koleksiyon (Demirbaş) Numarası	00756
Varak Numarası	1b-288a vr.
Hattat-Müstensih	Müellif Hattı
Yazma Kayıt Yeri	İstanbul, Eyyub el-Ensârî Kasabası
Yazma İstinsah Tarih	0964H
Yazı Türü	Nesih
Eserin Türü	Tercüme
Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri	Nûreddin Muhammed b. Muhammed b. Yahyâ el-Buhârî el-Hanefî el-Avfi (Örfî)’nin (ö. 629/1232) "Cevâmiü'l-hikâyât ve levâmiü'r-rivâyât" adlı eserinin Türkçe tercümesidir. Muhteva olarak Ahlâk-ı Muhsinî’ye yakın özellikleri haiz bir eser olan bu tercüme Şehzâde Bâyezid’in isteği üzerine tercüme edilmiştir (vr. 5a) Müellifin de belirttiği gibi eser her birinde yirmi beş babın yer aldığı dört kısımdan müteşekkildir.
Eserin Konu Başlıkları	Birinci Kısım: Peygamberler, idareciler ve meslek erbâbları 1-5. Bab: Hak Teâlâ’yı bilmek, peygamberlerin mücizeleri, evliya kerametleri, padişahlar(arap-acem), Hülefâ-i Râşidîn. 6-10. Bab: Padişahların görüşleri, hükümleri, siyaset anlayışları ve hikmetli sözleri, firaset sahibi kimseler, görüş ve tedbîr, hile, tuzak, vezirler. 11-15. Bab: Âlimler, nevâdir, doktorlar ve ilaçları, şairler, müneccimlerin hikâyeleri, 16-20. Bab: Latifeler, zeki kimselerin halleri vb. 21-25. Bab:… İkinci Kısım: İyi huylar. 1-5. Bab: Haya, tevâzu, günahları affetme, hilm, himmet. 6-10. Bab: Edep, merhamet ve şefkat, tevekkül, sehâvet, lütûf ve kerem. 11-15. Bab: Misafirlere ikram, bahâdırlık, sabır, şükür, afv. 16-20. Bab: Âlimler, çalışma, sakıt olmama, vefâ, barışma. 21-25. Bab: Sır saklama, emanet, istikamet, ayakların yere sağlam basması/emin adımlarla ilerleme, müşavere ve yabancılardan yardım dileme. Üçüncü Kısım, kötü huylar: 1-5. Bab: İnsanın ahlâkı, haset, hırs, tama‘, haramiler. 6-10. Bab: Yalan ve hasislik, fakirler, yalan söylemek, yalancı peygamberler, cimrilik. 11-15. Bab: Sözünde durmamak, cehalet, zalim hükümdarlar, ğalatın kötülenmesi ve belâyimetin övülmesi, hasislik. 16-20. Bab: İşret, ihanet, emanete ihanet eden hainler, nankörlük, kötümeleme ve gammazlık. 21-25. Bab: Aceleciliğin kötülenmesi ve sakin hareket etmenin övülmesi, itikadı ve aslı yaramaz kimseler, zeki kadınlar ve sözleri, saliha ve iffetli kadınlar, nefsine uyyan (iffetsiz) kadınlar, kadınların tuzak ve hileleleri. Dördüncü Kısım: Kara, deniz ve hava hayvanları: 1-5. Bab: Acayip ve gariplikler, hükümdarların ihsanları, havf ve recâ, duanın etkisi, sahabelerden rivayet edilen dualar. 6-10. Bab: Fal, belâdan bir şekilde kurtulanlar, muradına eremeyen âşıklar, haramilerin elinden kurtulanlar, yırtıcı hayvandan kurtulanlar. 11-15. Bab: Muradına eren âşıklar, helak olmaktan kurtulanlar, kazâ ve kader, bahtsızlık, garip varlıklar ve acayip şekiller, insanların işleri. 16-20. Bab: Yollar ve memleketler, yeryüzünde acayip ve garip binalar, Rum illeri, eşyanın halleri ve garip etkileri, tılsımlar. 21-25. Bab: Dört ayaklı hayvanlar ve yırtıcılar, canavarlar, ilginç hayvanlar.
Eserin Telif Tarihi	946H-964H
Notlar	Antalya Tekelioğlu Ktp, nr. 00756’deki nüsha kütüphane kataloglarında müellif hattı olarak zikredilmektedir. Bunun sebebi müellif ile nüshanın ferâğ kaydında yer alan müstensihin aynı addı taşıyor olmasıdır. Ancak Süleymaniye Ktp H. Hüsnü Paşa, nr. 00720’deki vr. (1b-308) nüshanın ferâğ kaydında yer alan bilgilerde bu nüshanın hicrî 946’de istinsah edildiği ifade edilmiştir ki bu gösterilen Antalya nüshasının yazım tarihinden on sekiz yıl öncedir. Hicrî 964 yılında yazılan nüshayı dikkate alacak olursak eserin telif tarihi öncekiyle uyuşmamaktadır. Bu halde her iki nüshanın tarihleri hakkında şöyle bir çıkarımda bulunulabilir: Buna göre eser iki kez müellif tarafından kaleme alınmış olup ilki 946 yılı veya öncesi tarihte, ikincisi ise 964 yılında tamamlanmıştır.
Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması)	Dinî,Tasavvufî Ahlâk