Detaylar
| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 412 |
| Eser Adı | Minhâcü'l-fukarâ |
| Müellif Tam Künyesi | İsmâil Rusûhî b. Ahmed el-Ankaravî el-Mevlevî |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | İsmâil Rusûhî Ankarâvî |
| Yüzyıl (Hicri) | 11. |
| Yüzyıl (Miladi) | 17. |
| Vefat Tarihi Hicri | 1041 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1631 |
| Dil | Türkçe |
| Kütüphane Adı | Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | İbn Mirza |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 00199 |
| Varak Numarası | 1b-158a vr. |
| Hattat-Müstensih | Muhammed Helâkî |
| Yazma İstinsah Tarih | 1087H |
| Yazı Türü | Nesih |
| Eserin Türü | Telif |
| Eserin Baskısı | Mısır: Bulak Matbaası, 1256; haz. Safi Arpaguş, İstanbul: Vefâ Yayınları, 2008. |
| Eserin Çevirisi: Türkçe | Minhâcü’l-fukarâ, haz. Safi Arpaguş, İstanbul: Vefâ Yayınları, 2008. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Müellifin Galata Mevlevîhânesi’nde şeyhliği esnasında kaleme aldığı bu eser Hâce Abdullah el-Ensârî’nin Menâzilü’s-sâirîn adlı eserinin Türkçe serbest şerhidir. Eser sonunda müellif tarafından belirtilen tarihe göre eser hicrî 1028 yılının safer ayının sonunda tamamlanmıştır. Müellif bu eseri kaleme alırken sadece asıl metne bağlı kalmamış eser içerisinde bölümlerde ve çeşitli konularda değişlik yapmıştır. Ayrıca eser kaleme alınırken başta el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye, Avârifu’l-Meârif, Gülşen-i Râz İhyaü ulûmi’d-dîn, Şerh-i Hikem-i Atâiyye, Şerh-i Menâzil vb. birçok eser kullanılmıştır. Bu açıklamalar ışığında eserin salt Menâzilü’s-sâirîn adlı eserin şerh olduğunu söylemek mümkün değildir. Nitekim müellif eseri bitirirken ondan "el-muhtasar" şeklinde bahsetmektedir. Ancak eserin belli bir bölümünde Menâzilü’s-sâirîn’e tümüyle yer vermesi açısından onun şerhi olduğunu söylemek mümkündür. Eser bir mukaddime ve üç bölümden müteşekkildir. Müellif her bölümü onbaba ayırmıştır. Eserin ilk bölümü müellifin postunda durduğu Mevlevî tarîkatına ve çeşitli tasavvufî konulara yer verilmiştir. İkinci bölümde ise müridin tarîkata ilk girdiği esnalarda yapması gereken fıkhî/şer‘î hususlar zikredilmektedir. Üçüncü ve en hacimli asıl bölüm ise Menâzilü’s-sâirîn adlı eserde yer alan tasavvufî-ahlâkî terimler işlenmektedir. Bu bölüm de her bölümünde on’ar derecenin zikredildiği toplam on baba ayrılmıştır. Dolayısıyla bu bölümde "derece" adı altında toplam 100 tasavvufî-ahlâkî terim ve bunların açıklamalarına yer verilmektedir. Eserinin girişinde müellif, tarîkata sülük eden müridler/dervişler için bu yolda gerekli olan tasavvuf ve tarîkat âdâbı hususunda birtakım bilgiler ışığında yanlışlıklara düşmemeleri, hatalarını düzeltmeleri için kaleme aldığını belirtmektedir. |
| Eserin Konu Başlıkları | Mukaddime. Birinci bölüm: Tarîkat âdâbı: 1-5. Bab: Mevlevî tarîkatının mahiyeti, hilafet: ilahî, nebevî ve Mevlevî hilâfet, şeyhlerin mertebeleri, biat, hırka giyme. 6-10. Bab: Seyahat, sefer âdâbı, sema’ın çeşitleri ve fukaranın semâ’ âdâb ve erkanı, mukabele, semâın kısımları, edvâr-ı selâse. İkinci Bölüm: Şer‘î sırlar: 1-5. Bab: Tarîkata dahil oldukan sonra başlangıçte yapılması gereken şer‘î hususlar, temizlik, kelime-i tevhîd, salavat, zekât. 6-10. Bab: Oruç, hac, nikah, tevekkül, cihad (nefisle mücadele). Üçüncü Bölüm: [Başlangıçtan sona] sülûkün merâtibi ve yüz derece/terim: 1. Bab: Sülûkun başlangıcında olan dereceler: 1-5. Derece: Yakaza, tevbe, inâbe, muhasebe, tefekkür. 6-10. Derece: Allah’ın ipine tutunma/i‘tisâm, toplumdan/halk kaçma, halvet, uzlet, riyazet. 2. Bab: Sülûkun esnasında olan dereceler: 1-5. Derece: Hüzn, havf, recâ, huşu’, zühd. 6-10. Derece: Takva, verâ, …, ibadet, ubudiyet, tebettül/insanlardan uzaklaşmak, hürriyet/dünyadan âzâde olmak. 3. Bab: Sülûkda olan muamelat/uygulamalar: 1-5. Derece: Murakabe, hürmet ve riayet, ihlâs, tehzib, istikamet. 6-10. Derece: Tevekkül, tefvîz/işleri Allah’a havale etme, sika/Allah’a güvenme, kalbin Allah’a itimat etmesi, teslim/rıza, tasavvuf. 4. Bab: Güzel ahlâk: 1-5. Derece: Hulk/huy, tevazu, îsar, fütüvvet, sıdk. 6-10. Derece: Haya, şükür, sabır, rıza, inbisât/kimseden çekinmeme, utanmama, korkmama. 5. Bab: Sülûkun usûlu konumundaki dereceler: 1-5. Derece: Kasd/niyet, azim/çaba, gayret, irade, murad, edeb. 6-10. Derece: Yakîn, üns, kalbî zikir ve zikr-i hakiki, fakirlik, zenginlik. 6. Bab: Sülûk vâdisinde olan dereceler: 1-5. Derece: İhsan, ilim, hikmet, basiret, firaset.. 6-10. Derece: [Tefhîm/anlatma/anlaşılma], sekine-i kalb/kalbin sukunet bulması, nefsin mütmain olması, himmet, hakka yakınlık. 7. Bab: Hâller’de olan dereceler: 1-5. Derece: Muhabbet, aşk, şevk ve iştiyâk, vecd ve tevâcüd, zevk. 6-10. Derece: Susuzluk ve içme, dehşet, hayret/şaşkınlık ve hayranlık, sıkıntı/gönlün darlanması, gayret. 8. Bab: Veliliğin mertebelerindeki dereceler: 1-5. Derece: Velâyet, sırr ve erbâb-ı sırr, garîblik ve garipler, istiğrak. 6-10. Derece: Gaybet, vakt/ebü’l-vakt, safâ, sürûr, telvîn/…, temkîn/yakin makamında istikamet elde ederek kalıcı olmak. 9. Bab: Hakikat mertebesindeki dereceler: 1-5. Derece: Mükâşefe, müşahede, tecellî, diriltmek/cahil bir kimseyi ilim ve irfan ile diri kılmak, kabz. 6-10. Derece: Bast, sekr/ müridin sarhoşluk hali, sahv/sarhoşluk halinin oratadan kalkması, fasl-infisal/ayrılık, vasl/buluşma. 10. Bab: Sülûkun sonunda olan dereceler: 1-5. Derece: Marifet, fenâ, beka, tahkîk, telbîs/bürünme. 6-10. Derece: Vucûd/kişinin beşerî sıfatlardan kurtulması, tecrîd, tefrîd, cem‘ ve cem‘ü’l-cem‘, tevhîd. |
| Notlar | Eserin Süleymaniye Ktp., Dârülmesnevi nr. 00282, Mihrişah Sultan nr. 00274, İbn Mirza nr. 00199-001’deki nüshalarında hicrî 1028 yılının Safer ayının sonunda bittiği belirtilmekte; ancak İzmirli İsmâil Hakkı nr. 01260 ve Yazma Bağışlar nr. 04019-001’deki nüshalarda 1033 yılının Cemâzilâhir ayının sonunda; Murad Buhârî nr. 00218’dekinde 1035 yılının Cemâzilâhir ayının sonunda; Lala İsmâil nr. 00229’dekinde ise hicrî 1036 yılının Rebîülâhir ayının sonunda yazıldıkları belirtilmektedir. Bu tarihlerden sonra ayrıca bu nüshlarda bir istihsan tarihi olduğu anlaşılan farklı bir tarih ve müstensih isimleri yer almaktadır ki bu husus bu farklı tarihlerin istinsah tarihleri olma imkanını engellemektedir. Bu durumda ferâğ kayıtlarına düşülen istinsah tarihlerinden önce eser sonlarında verilen hicrî 1028; 1033; 1035; 1036 tarihleri için eserin farklı dönemlerde yazıldığını gösterdiğini söylemek mümkündür. Ancak bunun yanında bu tarihler müstensihin örnek nüsha olarak kullandığı eserin istinsah tarihleri de olabilir. Ve müstensih bunu eserin bitiş tarihi şeklinde vermiş olabilir. Eserin ilk telif tarihi hicrî 1028 olduğu hususundaki önemli bilgiye ise, İbn Mirza, nr. 00199’deki nüshanın ferâğ kaydında bir başka “okuyucu” tarafından düşülen notta rastlanmıştır. Detaylı bilgi için bk. İbn Mirza, nr. 00199 vr. 158a. Ayrıca eser hakkında detaylı bilgi için bk. Erhan Yetik, “Minhâcu’l-Fukarâ” DİA, XXX, 2005, 108-109. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Tasavvufî Ahlâk |